Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)

Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce Północnej, Ameryce Północnej, a zawleczona została także na inne obszary i kontynenty. Rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz bardzo często, jako gatunek synantropijny, na żyznych siedliskach ruderalnych

Pokrzywa zwyczajna znana jest w języku polskim pod licznymi nazwami zwyczajowymi i ludowymi: koprywa (określenie stosowane na kresach), kropiewa (z rosyjskiego), parzawica, pokrzywa chyrzawka, p. dwupienna, p. parząca, p. wielka. Nazwa "pokrzywa" pojawia się w szeregu publikacjach z XVI wieku. W XIX wieku stosowano dla gatunku raczej nazwę "pokrzywa wielka" (też "pokrzywy wielkie"). Nazwa "pokrzywa zwyczajna" spopularyzowana została przez kolejne wydania "Roślin polskich" (począwszy od 1924).

Pokrzywa zwyczajna (jak również inne gatunki pokrzyw) była rośliną jadalną w wielu regionach. Jadana była w całej Polsce, przy czym doniesienia dotyczące pokrzywy żegawki są rzadsze, choć może to wynikać z ich nierozróżniania. Zwykle traktowana była jak pożywienie głodowe. Jej spożycie w Polsce spadało, zwłaszcza na początku XX w., tak że od I i II wojny światowej stało się incydentalne, ograniczone głównie do zjadania na surowo jako przekąska dla osób starszych (pamiętających jej częste używanie), dzieci czy po prostu osób zainteresowanych. W odróżnieniu od wielu innych gatunków, których spożywanie również zarzucono w okresie XVIII–XX w., pamięć o jej kulinarnym potencjale była żywa również w XX w., co ułatwiło częściowy powrót do tego typu wykorzystania w środowiskach zainteresowanych restytucją naturalnego stylu życia. Obecnie liście pokrzywy bywają traktowane jako tzw. zdrowa żywność.

Młode pokrzywy (stare stają się włókniste, w starszych liściach powstają cystolity szkodliwe dla nerek) stanowią cenny składnik pokarmowy ze względu na dużą zawartość i zróżnicowanie soli mineralnych, witamin i białek. Szczególnie cenione były na przednówku stanowiąc jeden z ważniejszych składników pożywienia głodowego. Spożywano je jako warzywo, sporządzano z nich zupy lub okrasę do ziemniaków. Lokalnie z pokrzyw sporządzano postne potrawy w czasie Wielkiego Tygodnia. Pokrzywy mogą być spożywane analogicznie jak szpinak warzywny. W celach spożywczych zbiera się młode rośliny o wysokości 15–20 cm w okresie od przedwiośnia do maja (później ew. tylko młode liście z wierzchołków pędów), które spożywa się po obróbce cieplnej (przynajmniej sparzeniu, przy czym zalecane jest gotowanie ich w niewielkiej ilości wody z dodatkiem masła i czosnku) lub wysuszeniu. Suszone liście używane są do sporządzania zimą rozgrzewających naparów.

Chlorofil pozyskiwany z pokrzyw wykorzystywany jest jako zielony barwnik spożywczy oznaczany kodem E140. Sok ze świeżych liści bywa używany jako roślinny zamiennik podpuszczki przy wyrobie serów podpuszczkowych.

łókna pokrzyw są gładkie, mocne, miękkie i sprężyste, barwy szarobiałej. Długość włókien technicznych wynosi do 80 cm, przy czym włókna elementarne rzadko przekraczają 12 cm. Włókna otrzymywane są z łodyg z wydajnością od 8 do 12% (u odmian uprawnych od 13 do 16%). Pod wpływem roszenia lub obróbki chemicznej łatwo następuje kotonizacja i dlatego do obróbki we włókiennictwie stosuje się zwykle kotoninę. Jest ona trudnym surowcem do obróbki mechanicznej




Sałatka z pokrzywy

    15 dag młodych liści pokrzywy
    1 jajko ugotowane na twardo
    3/4 szklanki śmietany, jogurtu naturalnego lub kefiru
    sól, pieprz, sok z cytryny do smaku


Sposob przygotowania

Opłukaną pokrzywę gotujemy około 2-3 min w lekko osolonym wrzątku. Odcedzamy i od razu kropimy sokiem z cytryny. Gdy ostygnie, zalewamy śmietaną lub kefirem i doprawiamy solą i pieprzem.

Zupa z pokrzywy


SKŁADNIKI:

    50 dag świeżo uciętych wierzchoł­ków młodej pokrzywy zwyczajnej lub pokrzywy-żegawki
    2-3 ząbki czosnku
    2 szklanki wywaru z włoszczyzny
    2 szklanki mleka
    pół szklanki śmietany
    łyżka masła ro­ślinnego
    łyżka mąki
    2 jaja
    kostka rosołowa Winiary
    imbir
    starta gałka musz­katołowa
    sól
    pieprz


PRZYGOTOWANIE:

Bardzo dokładnie opłukaną pokrzy­wę sparzyć wrzątkiem na sicie, udu­sić w maśle wraz z posiekanym czosnkiem, zmiksować, zalać wywa­rem z włoszczyzny i kostki rosołowej Winiary oraz mlekiem, zagotować, zagęścić śmietaną wymieszaną z mąką i przy­prawić. Do każdej porcji włożyć po­łówkę jaja ugotowanego na twardo.